مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «خطر زبان» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

یکی از فرمایشات امام سجاد علیه‌السلام در دعای مکارم‌الاخلاق این است: «اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَی»؛ پروردگارا به من توفیق بده تا زبانم را در طریق هدایت و مشکل‌گشایی مردم و خیرات به‏ کار بگیرم.

خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «إِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا»؛ هرگز نمی‏توانید نعمت‏های خدا را بشمارید. نعمت‌های خداوند قابل شمارش نیست، نعمت‌هایی که در وجود انسان قرار داده بسیار بزرگ هستند و نعمتِ «زبان»، از بزرگترین نعمت‌های الهی است. فرماندهی کل قوای تکلم ما در مغز است. قدرت تکلم، ارادی نیست؛ بلکه تکوینی است و خداوند متعال آن را به انسان عنایت کرده است‌.

لذا در قرآن می‌فرماید: «اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ»؛ خدا در میان شخص و قلب او حایل می‌شود. مثلاً گاهی انسان می‏خواهد مطلبی به زبان بیاورد اما بلافاصله از گفتن آن منصرف می‏شود و از بیان چیزی که اراده کرده بود یک‌دفعه اجتناب می‏کند، در این اتفاق خداست که او را پشیمان می‌کند.

در سوره الرحمن می‌فرماید: «خَلَقَ الْإِنسَانَ، عَلَّمَهُ الْبَیَانَ»؛ انسان را خلق کرد و به او تعلیم نطق و بیان فرمود.

لذا امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید که خدایا توفیقم بده این نعمت بیان و تکلم را که به من عنایت کردی در راه رضای تو به کار بگیرم.

«زبان»، مسئولیت بسیار سنگینی دارد و یکی از نعمت‌های بسیار بزرگ خلقت که خداوند متعال به انسان عنایت کرده، زبان است.

امام علی علیه السلام می‌فرمایند: مومنین کسانی هستند که همیشه مواظبند در خلاف رضای حق سخن نگویند، «مَنْطِقُهُمُ الصَّوَابُ».

پیامبر اکرم (ص) از صدر اسلام همواره به امت خود سفارش می‌کردند که زبان خود را کنترل کنند. بعضی از اصحاب در زیر زبان خود ریگ قرار می‌دادند تا به هنگام صحبت متوجه باشند و ابتدا بیندیشند سپس سخن بگویند.

زبان تکه گوشتی بیش نیست؛ اما بسیار با ارزش و پراهمیت است. زیربنای تمدن‌های دنیا، زیربنای ریاست‏ها و مسئولیت‌های بزرگ و کوچک انسان، زیربنای اختراعات و اکتشافات در دنیا و زیربنای تعلیم و تعلّم «زبان» است؛ لکن همانطور که برای اجتماع بسیار مفید است، ضررهای زیادی هم دارد.

از طرف حضرت حق به زبان خطاب شد که: به عزت و جلالم سوگند تو را عذابی کنم که احدی از موجودات را چون تو عذاب نکرده باشم؛ چراکه به واسطه تو خون‌های ناحق بسیاری در زمین ریخته شد، مطالبی بیان کردی که ناموس عده‏ زیادی از بین رفت و اموال زیادی به یغما برده شد و منشأ تمام این اتفاقات تو بودی.

جالب است که خداوند متعال برای چشم تنها پلک را محافظ قرار داده اما برای زبان دو محافظِ دندان‌ها و لب‏ها را قرار داده، چون خطر زبان از چشم بیشتر است و کنترل زبان از کنترل چشم به ‏مراتب سخت‏‌تر می‏باشد. انسان از این مطلب غافل است و هر چه که دلش بخواهد به زبان می‌آورد، لکن باید زبان خود را کنترل کند. تمام صحبت‌های ما، هر آنچه را که می‌شنویم و تمام حرکات بدنمان همگی ثبت و ضبط می‌شوند. بهتر است انسان کمی تأمل کند که ما بنده خدا هستیم و بناست طبق رضای او صحبت و عمل کنیم، خداوند متعال نعمت‌های چشم، گوش و زبان را به ما داده تا در جای مناسب آن‏ها را به‏کار بگیرم، نه اینکه به‏وسیله آن‏ها فساد ایجاد کنیم.

از امام محمد باقر علیه السلام روایت است که: «إِنَّ هَذَا اَللِّسَانَ مِفْتَاحُ کُلِّ خَیْرٍ وَ شَرٍّ فَیَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَخْتِمَ عَلَی لِسَانِهِ کَمَا یَخْتِمُ عَلَی ذَهَبِهِ وَ فِضَّتِهِ»؛ این زبان کلید هر کار خیر و شری است و سزاوار است که مؤمن بر زبان خود مهر زند چنانچه بر طلا و نقره‌اش مهر می‏زند.

بنابراین همانطور که پول‌هایت را در صندوق محافظت می‌کنی، زبانت را هم در دهان محافظت کن و فقط در جایی باز کن که به دردت می‌خورد و در آن خیر و رحمت باشد.